Οι περισσότεροι σίγουρα γνωρίζετε τι είναι καλύτερο για εσάς και τι όχι.

Δημιουργείτε λοιπόν, το ερώτημα γιατί κάνετε πράγματα που γνωρίζετε ότι δεν είναι καλά για εσάς; Επίσης εάν καταλαβαίνετε ποιες συνήθειες είναι κακές γιατί δεν τις αποφεύγετε, αλλά αντίθετα είστε εθισμένοι στην εφαρμογή τους;

Αυτά είναι τα κύρια ερωτήματα που θα ασχοληθούμε στο πρώτο μέρος του άρθρου.

Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι έχουμε εξελιχθεί από τους πρωτόγονους καιρούς ώστε να δίνουμε προτεραιότητα σε δράσεις που μας δίνουν το περισσότερο όφελος την ίδια στιγμή (instant gratification).

Ενώ η αναβολή της ικανοποίησης μας δεν ήταν ένα χαρακτηριστικό των ανθρώπων για πάρα πολλά χρόνια.

Ο λόγος που συνέβαινε αυτό ήταν πολύ απλός. Σε καταστάσεις επιβίωσης δεν έχει κανένα νόημα να αφήσεις κάτι για αύριο, καθώς το αύριο δεν ήταν εγγυημένο.

Στη σύγχρονη κοινωνία (τελευταία 50 χρόνια) δεν έχουμε πρόβλημα επιβίωσης στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Ζούμε λοιπόν, τώρα σε ένα περιβάλλον καθυστερημένης-επιστροφής (delayed-returned).

Για παράδειγμα, θα χρειαστεί να πηγαίνετε πολλούς μήνες ή χρόνια γυμναστήριο για να δείτε σοβαρά αποτελέσματα στο σώμα σας. Ακόμα, τα αποτελέσματα θα έρθουν σε συνδυασμό διατροφής και ύπνου.

Αντίστοιχα, θα χρειαστεί να δουλέψετε αρκετά για να φέρετε αποτελέσματα και με βάση αυτά να αμειφθείτε.

Παρά το γεγονός οτι η κοινωνία έχει εξελιχτεί, η ανθρώπινη φύση έχει παραμείνει ίδια αποζητώντας την άμεση ικανοποίηση.

Σε αντίθεση με τα παραδείγματα που αναφέραμε προηγουμένως, οι κακές συνήθειες σας ανταμείβουν άμεσα, ενώ οι συνέπειες είναι καθυστερημένες.

Για παράδειγμα η υπερβολική ενασχόληση με τα παιχνίδια στον υπολογιστή ή τα social media μπορεί να ξοδεύουν χρόνια από τη ζωή κάποιου, αλλά εκείνη τη στιγμή εστιάζει στην ευχαρίστηση που του δίνουν.

Με την εξελικτική πορεία που ακολουθήσαμε για την εξήγηση της επιθυμίας του εγκεφάλου μας για άμεση ικανοποίηση, πλέον καλούμαστε να εξηγήσουμε γιατί επιτελούμε τις κακές μας συνήθειες.

Ο λόγος είναι ότι οι άνθρωποι έχουμε επιθυμίες.

Αυτές οι επιθυμίες έχουν ένα κρυφό υποκατάστατο κίνητρο. Δηλαδή οι άνθρωποι καπνίζουν ως μια λύση για το άγχος. Δημιουργούν λοιπόν μια υποκατάστατη συνήθεια, το κάπνισμα, που τους “ωφελεί” άμεσα στην καταπολέμηση του άγχους.

Ενώ οι συνέπειες από αυτή τη συνήθεια έρχονται καθυστερημένα.

Έτσι δεν είναι εύκολο να κόψουμε τις κακές μας συνήθειες από τη μια στιγμή στην άλλη, γιατί θα έχουμε ανικανοποίητες ανάγκες. Γι’ αυτό οι συμβουλές του τύπου «απλά σταμάτα να κάνεις αυτές τις συνήθειες» δεν δουλεύουν.

Ωστόσο, όταν καταλάβετε όλα αυτά η διαδικασία αποκοπής κακών συνηθειών γίνεται πιο εύκολη.

Βασικό άξονα για την αποφυγή των κακών σας συνηθειών αποτελεί η αντίληψη ότι δεν αποτελούν απαραίτητα το καλύτερο τρόπο για να αντιμετωπίσετε τα προβλήματά σας (π.χ. το άγχος, τη δημιουργία σχέσεων με άλλους κ.α.).

Για παράδειγμα, αποτελεί λύσει για το άγχος για κάποιον το κάπνισμα, ενώ για κάποιον άλλο η μουσική, η γυμναστική ή το τρέξιμο. Αυτός ακριβώς είναι ο καλύτερος τρόπος για να σπάσετε τις κακές σας συνήθειες.

Να τις αντικαταστήσετε με άλλες καλύτερες για εσάς.

Αρχικά για να γίνει αυτό πρέπει να αναγνωρίσετε ποια επιθυμία/ανάγκη σας μια κακιά συνήθεια ικανοποιεί. Αυτό το βήμα ίσως χρειαστεί χρόνο για να κάνετε μια βαθιά ενδοσκόπηση μέσα σας με απόλυτη ειλικρίνεια.

Όταν πλέον ξέρετε σε τι σας ωφελεί η κακή συνήθεια τότε μπορείτε να ψάξετε για μια καλύτερη εναλλακτική της.

Σε αυτό το σημείο που πλέον έχετε βρει την εναλλακτική λύση για να δημιουργήσετε μια νέα συνήθεια στη θέση της παλιάς ενδεχομένως θα αντιμετωπίσετε ορισμένες δυσκολίες.

Σίγουρα όταν κάτι γίνεται για καιρό αποτελεί μια μηχανική ενεργεία που γίνεται αυτόματα χωρίς να καταβάλετε σκέψη (ασυνείδητα). Για να λύσετε αυτό το πρόβλημα είναι σημαντική η προσαρμογή του περιβάλλοντός σας.

Στο παραπάνω παράδειγμα όπου η συνήθεια σας είναι να παίζετε ασταμάτητα video games για να αντιμετωπίσετε το άγχος σας και έχετε επιλέξει να αντικαταστήσετε αυτή τη συνήθεια με τη γυμναστική, τότε θα χρειαστεί να ρυθμίσετε ανάλογα το χώρο σας.

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει να κρύψετε τις κονσόλες, να διαγράψετε τα παιχνίδια σας στον υπολογιστή ή τουλάχιστον να τα βγάλετε από την επιφάνεια εργασείας σας.

Επίσης δίπλα σας να έχετε ένα σάκο γυμναστηρίου έτοιμο με τα πράγματα σας. Έτσι θα είναι πολύ πιο εύκολο να πείσετε τον εαυτό σας να πάτε γυμναστήριο.

Προηγουμένως ωστόσο είπαμε ότι οι κακές συνήθειες έχουν την ιδιότητα να μας προσφέρουν άμεση ικανοποίηση.

Η εναλλακτική συνήθεια δεν θα είναι εξ’ αρχής το ίδιο ικανοποιητική. Αυτό που μπορείτε να κάνετε σε αυτή την περίπτωση είναι να παρακινήσετε τον εαυτό σας. Μια από τις λύσεις για αυτό το ζήτημα είναι η δημιουργία ενός συστήματος επιβράβευσης το οποίο να σας κινητοποιεί.

Για παράδειγμα μετά την προπόνηση του γυμναστηρίου μπορείτε να επιβραβεύσετε τον εαυτό σας με την αγαπημένη σας πρωτεΐνη ή να κάνετε κάτι άλλο που σας ευχαριστεί. Άλλη μια λύση που μπορείτε να εφαρμόσετε είναι να σημειώνετε την πρόοδο σας.

Αυτό μπορεί να γίνει με την καταγραφή σε ένα ημερολόγιο που να σας προσφέρει την δυνατότητα ορατής απόδειξης που συνεισφέρει στην παρακίνησή σας ή για το παράδειγμά μας να βγάζετε μια φωτογραφία κάθε μήνα, ώστε να βλέπετε την πρόοδο που έχετε σημειώσει.

Τέλος, όσο περισσότερο καιρό κάνετε μια συνήθεια τόσο πιο δύσκολο θα είναι να την αντικαταστήσετε με μια άλλη.

Επομένως θα χρειαστεί επιμονή, σταθερή και καθημερινή προσπάθεια. Ακόμα κι αν μια μέρα αποτύχετε να τηρήσετε τη νέα σας συνήθεια χρησιμοποιείστε ως κίνητρο τις αποδείξεις που έχετε κρατήσει.

ZAK XIROU

Είμαι ο Ζαχαρίας. Σε αυτό το site εξερευνούμε εμπράκτους τρόπους και συμβουλές για να δημιουργήσουμε μια ευτυχισμένη, υγιή και παραγωγική ζωή.